Voeding

Bij voedsel voor papegaaien denken de meeste mensen direct aan zakken zaadmixen met zonnebloempitten. Helaas blijkt uit onderzoek dat een dieet welke bestaat uit enkel zaden voor papegaaien en parkieten niet voedzaam genoeg is. Vaak zijn dergelijke zaadmixen veel te hoog in vetgehalte en calorieën, wat weer gevaren met zich meebrengt voor overgewicht, leververvetting en vitamine en mineralen tekorten. Het voeren van groenten, kiemzaden, noten, bloemen en fruit aan papegaaien en parkieten naast hun zaadvoeding resulteert in een beter verenkleed, hogere weerstand en een langere levensverwachting.

Een gezond, gevarieerd dieet is cruciaal voor je papegaai. Naast dat hier voedingsstoffen uit worden gehaald om te kunnen groeien, functioneren en op gewicht te blijven, zorgt een gezond dieet ook voor een goede weerstand tegen ziekten, draagt het bij aan de mentale gezondheid en geeft het energie. Een bord vol verschillende texturen, kleuren, vormen is daarnaast ook nog eens veel interessanter en uitdagender en zal je papegaai mentaal stimuleren.

Zintuigen en voeding

Bij papegaaien spelen naast zicht ook andere zintuigen mee tijdens het foerageren en eten, papegaaien ruiken, proeven en voelen namelijk ook. Hoewel reuk bij papegaaien nog niet goed is onderzocht, zijn er wel degelijk aanleidingen om te geloven dat papegaaien verschillende geuren kunnen ruiken (Hernández 2002). Smaakreceptoren bevinden zich bij papegaaien op de tong, met name aan de achterzijde van de tong. Wetenschappers hebben onderzocht dat papegaaien vermoedelijk 7 verschillende smaken kunnen onderscheiden, namelijk zoet, umami (een van de 5 basis smaken), zout, calcium, vet, bitter en zuur (Martin 2017a). Het kunnen onderscheiden van verschillende smaken helpt vogels om te proeven of iets veilig is om te eten. De meeste papegaaien hebben een voorkeur voor zoet eten en vinden bitter en zuur voedsel vaak niet lekker, dit komt waarschijnlijk omdat bitter en zuur voedsel vaak schadelijk of giftig is in het wild.

Daarnaast zijn de snavels en de tong van vogels erg gevoelig. De snavel dankt zijn gevoeligheid aan voelreceptoren die zich bevinden in de kromming van de bovensnavel en samenkomen in het zogenaamde “bill-tip organ” (zie afbeelding). Het bill-tip organ bestaat uit clusters van voelreceptoren, de zogenaamde Herbst Corpuscles, welke symmetrisch in paren aan de binnenzijde van de snavel liggen. In het puntje van de snavel ligt ook nog één cluster met deze receptoren. Deze receptoren helpen de papegaai aan gedetailleerde informatie over het voedsel wat ze vastpakken met hun snavel en helpt ze om het voedsel te positioneren en manipuleren zonder dat ze er naar hoeven te kijken. Naast bewerken van voedsel gebruiken ze de voelreceptoren ook tijdens het klimmen of vastpakken van andere objecten met hun snavel.

Voordelen van variatie

Verschillende texturen voedsel bewerken met de snavel stimuleert je papegaai ook om natuurlijk gedrag in de vorm van foerageren te vertonen. Het stimuleert de zintuigen van je papegaai en zet ze aan om nieuwe dingen te proberen. Daarbij is een ander voordeel dat ze zich minder snel vervelen, omdat ze langer bezig zijn met hun eten. Al deze bovenstaande punten samen maken dat het aanbieden van verschillende soorten voedsel, met verschillende textuur, smaak, vorm, kleur en geur, een feestje zijn voor jouw papegaai.

Risico’s van een eentonig dieet

Naast de mentale voordelen heeft een gezond, gevarieerd dieet ook zeer veel voordelen voor de fysieke gezondheid van jouw vogel. Een eentonig dieet bestaande uit enkel zaden kan leiden tot een verstoring in de balans van voedingsstoffen (voedingstekorten en overschotten) en ziekten. Enkele voorbeelden zijn:

–  Vitamine A tekort: kan leiden tot rhinitis (ontsteking van het neusslijmvlies), een slechte kwaliteit van het verenpak, huidproblemen en luchtweginfecties

–  Calcium tekort: kan leiden tot een overactiviteit van de bijschildklier, waarbij deze teveel bijschildklierhormoon aanmaken. Dit kan leiden tot een verstoring in de kalkhuishouding, wat kan leiden tot osteoporose (botontkalking), nierstenen en legnood.

–  Overgewicht: zaadmixen bevatten vaak teveel vet en calorieën, wat kan leiden tot overgewicht. Papegaaien met overgewicht hebben een hogere kans op lipomen (goedaardige vettumoren) en leververvetting. Bij leververvetting wordt er overtollig vet opgeslagen in de lever, waardoor deze vergroot raakt en ademhalingsproblemen kan veroorzaken. Symptomen zijn: diarree, gele uraten in de ontlasting, vocht in de luchtzakken, stollingsproblemen en spontane bloedingen. Leververvetting kan uiteindelijk dodelijk zijn. Sommige papegaaiensoorten (zoals bijv. rosé kaketoes, valkparkieten, grasparkieten) hebben een grotere kans op overgewicht.

–  Spijsverteringsproblemen: zaden bevatten weinig vezels. Een vezelarm dieet kan leiden tot spijsverteringsproblemen zoals constipatie (verstopping) van de darmen en de krop.

–  Hartproblemen: een voeding die te weinig noodzakelijke voedingsstoffen en teveel vet bevat kan leiden tot ziekten van hart- en bloedvaten.

–  Snavelafwijkingen: tekorten aan bepaalde vitaminen en mineralen (waaronder calcium) kan afwijkingen aan de snavel en nagels veroorzaken, waarbij de snavel te zacht kan worden, scheef kan groeien of juist te hard gaan groeien.

–  Verlaagde weerstand: een verkeerde voeding kan leiden tot een verzwakt immuunsysteem, waardoor de vogel vatbaarder wordt voor verschillende ziekten en infecties.

–  Verenplukken en probleemgedrag: voedingstekorten kunnen leiden tot stress en gedragsproblemen, waaronder verenplukken, zelfbeschadiging (auto-mutilatie) of ander probleemgedrag.

Door het aanbieden van een gevarieerd dieet aan je papegaai kun je voedingstekorten voorkomen en voorkom je ziekten veroorzaakt door een gebrekkig dieet.

Overwennen naar een gezond dieet

Het kan soms lastig zijn om je vogel over te wennen van een dieet bestaande uit enkel zaden naar een dieet verrijkt met groenten, kiemzaden, bloemen, noten en fruit. Zeker wanneer een vogel niet op jonge leeftijd in aanraking is gekomen met, en geleerd is om, verschillende soorten voedsel te eten wil het overwennen nog wel eens lastig zijn. Bij jonge vogels is het raadzaam zo vroeg te beginnen met het aanbieden van zo veel mogelijk verschillende soorten groenten, fruit, kiemzaden, noten, peulen, granen, bloemen etc. Op die manier leren ze diverse voedselsoorten kennen wat ze op latere leeftijd zal helpen dit gemakkelijker te eten.

Tips bij introduceren van nieuwe voeding:

• Begin langzaam met het overwennen en introduceren. Introduceer 1 of 2 soorten nieuwe voeding per keer, zo krijg je ook snel door wat ze wel en niet lekker.
• Gebruik voedsel wat ze al kennen en combineer het nieuwe voedsel hiermee. Op die manier proeven ze kleine hoeveelheden van het nieuwe voedsel wat tegen het reeds geïntroduceerde en bekende voedsel aanligt.
• Varieer in de manieren waarop je het nieuwe eten aanbiedt; een foerageerbak, RVS-spies, Baffle cage, grote stukken, kleine stukken etc.
• Heb geduld; het kan soms erg lang duren en frustrerend zijn als ze maar niet willen eten van al het voedsel waar je net zo hard je best op hebt gedaan om het te bereiden. Blijf het vooral proberen.
• Eet samen; zien eten doet eten.

Weten welke groenten, fruit, kiemzaden, noten, bloemen, granen etc. je allemaal veilig aan kunt bieden aan jouw kromsnavel? Neem eens een kijkje op Het Gezonde Papegaaien forum op Facebook of bezoek hun website: https://www.kromsnavelwelzijn.com/.

Belangrijke voetnoot

Niet al het voedsel wat veilig is voor mensen is veilig voor vogels!

Giftige voedingsstoffen:

–  Chocolade: bevat theobromine en cafeïne. Consumptie door vogels kan leiden tot een verhoogde of onregelmatige hartslag, beven, epileptische aanval of dood.

–  Avocado: alle onderdelen van de avocado zijn erg giftig voor vogels. Avocado bevat het stofje persine, wat hartproblemen, ademhalingsproblemen en dood kan veroorzaken.

–  Fruitpitten: zaden en pitten van fruit, met name appel, perzik, kers, pruim en abrikoos, bevatten cyanide. Verwijder vóór het aanbieden van deze soorten fruit altijd de zaden en pitten.

–  Xylitol: xylitol is een kunstmatige zoetstof welke door mensen veel wordt gebruikt. Deze zoetstof veroorzaakt lage bloedsuiker en leverziekten in honden, waardoor wordt aangenomen dat de stof ook gevaarlijk is voor vogels.

Voedingsstoffen die (in grotere hoeveelheden) schadelijk kunnen zijn:

–  Ui en knoflook: deze bolgewassen kunnen bloedarmoede veroorzaken, maar ook schade toerichten aan de nieren en de lever.

–  Melkproducten: producten die melk bevatten, zoals kaas en yoghurt, kunnen het beste vermeden worden. Deze producten bevatten lactose, een stofje die vogels niet kunnen afbreken omdat zij het stofje lactase missen (het enzym dat lactose afbreekt). Vogels die teveel lactose nuttigen kunnen maag- en darmklachten en diarree ontwikkelen.

–  Pinda’s: hoewel pinda’s zelf niet giftig zijn, kunnen in de dop waar pinda’s in zitten schimmels voorkomen die de giftige stof aflatoxine produceren. Vergiftiging met aflatoxine (aflatoxicose) kan leiden tot evenwichtsstoornissen, anorexie, darmklachten, bloedingen, leverfalen, tumorvorming (m.n. in de lever) en dood (Legros 2010).

–  Nachtschade: de stelen en bladeren van groenten uit de familie nachtschade, waaronder tomaten, aardappel, paprika en aubergine, bevatten giftige stoffen waaronder alkaloïden, solanine en tomatine. De vruchten zelf zijn wél veilig om te eten, het gaat echt om de stelen, bladeren en kroontjes van de plant. Hetzelfde geldt voor rabarber, de stengels zijn veilig om te eten, terwijl de bladeren hoge concentraties oxaalzuur bevatten welke nierfalen kan veroorzaken.

Heeft je vogel iets gegeten wat schadelijk is?

Neem direct contact op met jouw vogelarts of het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrium (NVIC): 088 – 755 8000

Bronnen

du Toit C. J., Chinsamy A. and Cunningham S. J. (2020) Cretaceous origins of the vibrotactile bill-tip organ in birds. Proc. R. Soc. B. 287:20202322. http://doi.org/10.1098/rspb.2020.2322

Harrison GJ, Lightfoot T. Clinical Avian Medicine – Volume 1. Spix Pub. (2006)

Hernández MC, Villada AM, Barja I. Integr Zool. 2023

Berkhoudt, H. (1985). Form and function in birds.

Martin, G. R. (2017a). The sensory ecology of birds.

Jones L. (2023) Foods That Are Toxic to Birds. PetMD.

Pollock C. (2013) Foods Toxic To Pet Birds. LafeberVet.

Legros O (2010) Aflatoxicose bij een edelpapegaai. Universiteit Gent.