Lichaamstaal
Iedere diersoort geeft met zijn of haar lichaamshouding bepaalde signalen af. Door goed te letten op deze signalen kunnen een hoop probleemgedragingen al tijdig worden voorkomen. Papegaaien communiceren o.a. met elkaar d.m.v. vocalisaties, hun ogen, veren en lichaamshouding.
Pinpointen
Er wordt aangenomen dat papegaaien (en andere vogelsoorten) vrijwillige controle hebben over de spieren in hun ogen, terwijl deze bij mensen enkel worden beïnvloed door licht. Door deze vrijwillige controle zijn papegaaien in staat hun pupil vrijwillig te verwijden en vernauwen (Carpenter 2019). Het vernauwen, en dus klein maken, van de pupillen wordt ook wel pinpointen genoemd. Bij sommige papegaaiensoorten, zoals ara’s, halsbandparkieten en de Senegal papegaai, is pinpointen duidelijk te zien door het hoge contrast tussen de pupil en de iris. Bij kaketoe-soorten is dit vaak lastiger te zien. Pinpointen wordt met name gezien bij opwinding en agressie (in sommige gevallen ook tijdens paargedrag en poetsen).
Agressie
Het snel achtereen en herhaaldelijk groter en kleiner maken van de pupil wordt ook wel eye-pinning (of “flashing”) genoemd, wat een hoge mate van agressie kan indiceren. Daarnaast is het over het algemeen de regel dat hoe kleiner de pupil is, hoe hoger de staat van agressie van de vogel. Een agressieve papegaai zal naast pinpointen en/of eye-pinning vaak de veren in de nek en op het hoofd opzetten. Het opzetten van de veren breidt zich, naarmate de vogel agressiever wordt, vaak uit naar de schouders en de rug. Daarnaast zetten sommige soorten hun staartveren ook uit als een waaier, ook wel staart waaieren (of “tail-fanning”) genoemd.
Een agressieve papegaai zal zich vaak groter proberen te maken, de vleugels van hun lichaam af houden, optillen en/of wapperen. Sommige papegaaien, zoals ara’s en palmkaketoes, kunnen ook blozen. Hierbij wordt het lichtere gedeelte van het gezicht, rondom de snavel, roze/rood. Naast al deze signalen heeft een agressieve papegaai vaak een lage lichaamshouding, waarbij hij zijn lichaam en hoofd dicht bij de grond of zitstok houdt. De snavel is vaak licht tot ver geopend, waarbij soms wat met de tong heen en weer wordt bewogen. Een agressieve papegaai kan ook blazen of grommen. Wanneer al deze signalen worden genegeerd, zal de vogel vaak overgaan tot bijten.
Opwinding
Zoals eerder genoemd is agressie niet de enige situatie waarin een papegaai pinpointen en/of eye-pinning vertoont. Dit wordt namelijk ook gezien in een staat van opwinding, zoals bij het horen van een favoriet liedje of het zien van een favoriete snack. Tijdens baltsgedrag vertonen papegaaien vaak ook vocalisaties, head bobbing en dansbewegingen. Opgewonden papegaaien kunnen blozen, hun kuifveren oprichten of met hun staart waaieren.
Angst
Een angstige papegaai houdt zijn veren en vleugels strak tegen het lichaam. Bij toenemende angst worden de vleugels juist iets van het lichaam afgehouden. Pupillen zijn vaak sterk verwijd. De vogel kijkt naar de angstprikkel of zoekt onrustig om zich heen. Kniebuigingen (vluchtintentie) en een licht geopende snavel met snelle ademhaling komen vaak voor. Angstige papegaaien maken zich klein, deinzen terug, kruipen weg of vliegen weg, in tegenstelling tot een agressieve vogel die zich juist groot maakt.
Stress
Stresssignalen zijn subtieler. Denk aan gapen, uitschudden, een pootje optillen of zich uitstrekken – buiten de normale context. Overmatige verzorging (poetsen, krabben, pulken aan nagels) of wrijven van de snavel zonder voedselresten kan ook stress aanduiden. Aanhoudende stress kan leiden tot chronische stress, met lusteloosheid en stereotiep gedrag (zoals ijsberen) tot gevolg. Dit kan gepaard gaan met lichamelijke klachten zoals verminderde weerstand, spijsverteringsproblemen en hormonale disbalans. Direct ingrijpen is noodzakelijk.
Meer weten?
Wil je meer weten over dit onderwerp of heb je advies nodig over, of hulp met, je eigen kromsnavel? Neem dan contact op met mij.
Bronnen
Carpenter J.A. (2019) Neurobiology and communication in parrots with an emphasis on eye signaling. University of Vienna, Faculty of Philosophy and Education. https://doi.org/10.25365/thesis.58909